ĐỌC "NHÂN THẾ TÌNH TANG" CỦA MAI HỒNG NIÊN

Đọc “Nhân thế tình tang” của Mai Hồng Niên

Nhà thơ Mai Hồng Niên là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Hội viên Hội Nhà văn Hà Nội. Anh và tôi vốn cùng quê huyện Can Lộc, Hà Tĩnh. Nay do tách một số xã để  lập huyện mới mà xã Tân Lộc quê anh sáp nhập với một số xã khác thành huyện mới Lộc Hà. Thế nhưng, với Mai Hồng Niên, vẫn chỉ  có Can Lộc . Các tập thơ  của anh đều ghi quê quán là Tân Lộc, Can Lộc, mặc dầu huyện Lộc Hà được thành lập từ 2007, đến nay đã được 6 năm. Bởi theo anh, Lộc Hà chẳng qua là do con cháu một ông quan to muốn được giữ chức Phó Chủ tịch huyện nên mới đẻ ra huyện mới Lộc Hà, gây ra biết bao khốn khổ phiền lụy cho người dân.

Là đồng hương, thỉnh thoảng  họp mặt đầu năm, tôi vẫn thường gặp anh. Tại các buổi họp mặt đó, anh hay lên đọc thơ. Thế nhưng tôi vẫn chưa bao giờ chủ động bắt chuyện làm quen. Không phải tôi rụt rè gì, mà chỉ vì tôi không muốn đường đột, thấy người có tên có tuổi thì lân la làm quen.
Hôm Hội Nhà văn tổ chức tọa đàm về cuốn tiểu thuyết Dòng sông mang lửa của Hồ Sỹ Hậu (29.3.2013), tôi đến nơi thì anh đã ở đó rồi. Hồ Sỹ Hậu chỉ vào một người có mái tóc bạc phiêu bồng lãng tử mà hỏi tôi: “Có biết ai đây không?”. Tôi trả lời ngay: “Nhà thơ Mai Hồng Niên, đồng hương với tôi đấy”. Thế là bắt tay. Thế là làm quen. Tôi bảo: Tôi rất thích thơ anh (tôi nói tên một số bài thơ anh mới sáng tác gần đây), tôi thường vào các trang mạng của các nhà văn, nhà thơ tìm đọc thơ anh. Sẵn  có tập thơ “Nhân thế tình tang” mới xuất bản, anh rút ra đề tặng tôi. Đấy là lần đầu tiên Mai Hồng Niên tặng thơ tôi, mặc dầu thơ anh tôi đã đọc từ lâu rồi.
Về nhà, tôi mang tập thơ cho một ông bạn mượn đọc. Ông bạn mới đọc được mấy bài đã vội lên ngay hiệu sách Tràng Tiền tìm mua. Mấy ông bạn láng giềng ở Khu A tiện thể cũng nhờ mua hộ. Khu A là khu tập thể của Văn phòng Chính phủ. Các ông bạn ở đây, trước kia đã từng là những quan chức làm ở cục nọ, vụ kia trong Văn phòng Chính phủ, thậm chí có người khi đương chức còn làm trợ lý, thư ký cho những nhân vật đặc biệt, đi nước ngoài như đi chợ. Các ông gần Thượng Giới  hơn chúng ta nhiều. Ấy vậy mà các ông rất thích chuyền tay nhau đọc thơ Mai Hồng Niên. Thỉnh thoảng có những lúc ngồi với nhau uống nước chè, đàm đạo với nhau về văn chương thơ phú, lại lấy thơ Mai Hồng Niên ra đọc và bình. Một vị Giáo sư,  nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo trước đây thì bảo: “Thơ thế mới là thơ chứ. Sự kiện gì cũng thành thơ  mà lại rất sâu sắc, rất hay. Thật là uyên bác”. Mà đúng thế thật. Những chuyện thời sự như  Vinashin, Vinalines, sập cầu Cần Thơ, Dương Chí Dũng bỏ trốn, “Bầu” Kiên bị bắt,  Đoàn Văn Vươn  bảo vệ đất đai, đám cưới phô trương khoe của của Thị Liễu… anh đều có thơ, mà thơ hay, sâu sắc , góc cạnh.
Thơ Mai Hồng Niên là tiếng nói dân dã, nặng lòng với cuộc đời, đau đáu với thân phận con người. Đọc thơ anh cả những thế hệ mai sau đều có thể biết được bức tranh hiện thực của xã hội ngày hôm nay. Thơ Mai Hồng Niên đã phản ánh sâu sắc, nhạy bén, thẳng thắn, kịp thời bức tranh hiện thực, những sự kiện đặc biệt của xã hôi. Mai Hồng Niên chia sẻ sâu sắc mọi góc cạnh của đời sống xã hội, mọi số phận của con người trong cuộc mưu sinh, cảnh báo cho người đời suy ngẫm về nhân tình thế sự, với lời thơ mộc mạc chân quê mà thấm đậm tình người. Anh là người thành công nhất về mảng thơ nhân tình thế sự. Mai Hồng Niên xứng đáng được gọi là Thư ký của thời đại (Trích nhận định của một số Nhà phê bình văn học về thơ Mai Hồng Niên, chỉ lấy ý  không trích dẫn nguyên văn). Mai Hồng Niên đặc biệt thành công khi lên án những kẻ “công bộc” của dân nhưng tham ô, tham nhũng, thoái hóa , biến chất, những hiện tượng mua quan, bán chức (ngày nay gọi là hiện tượng chạy chức, chạy quyền, một hiện tượng phổ biến ), những tiêu cực, thối nát  trong chốn quan trường. Người ta dùng đủ mọi thủ đoạn, không kể gì phẩm giá con người , miễn là đạt được mục đích cuối cùng, ví dụ  như  chuyện một ông quan đầu tỉnh ở một địa phương nọ, trước khi về hưu muốn truyền ngôi cho con, nhưng người con trai đã trót lỡ tằng tịu với một người con gái để lỡ mang bầu. Ông quan sắp về hưu không ngần ngại “hi sinh thân mình để cứu con” bằng cách nhận ngay cái thai ấy là của mình, để ông con được “sạch sẽ” kế thế vào quyền cao chức trọng. Hay như chuyện một ông cán bộ “cốp”, vợ mới chết chưa đầy năm đã vội lấy vợ mơí mà cô vợ này lại là người tình của con trai mình:
Vợ cũ chết mấy tuần trăng
Mới nghỉ hưu đã hung hăng máu rừng
Con nuôi thành vợ dễ không
Hai đời vợ, bốn lần chồng gặp nhau…
Rồi thì chuyện một ông cán bộ muốn lên chức đã không ngần ngại  Tặng vợ để “làm quà cho sếp” . Trước những câu chuyện thương luân bại lý như vậy trong chốn quan trường, MHN đã phải thốt lên:
Tướng công Uy Viễn về đây
Cũng xin bái tạ thời này kiếp quan.
Những chuyện như thế thật hi hữu xưa nay, nhưng vải thưa làm sao mà che được mắt thiên hạ, dưới ngòi bút Mai Hồng Niên đã hiện lên như có đèn flat rọi vào những ngóc ngách bẩn thỉu của chốn quan trường.  Nhà thơ cảnh báo: nếu anh không giữ được phẩm chất làm người (chứ chưa nói đến phẩm chất người lãnh đạo) thì:  “Với nhân dân, một lũ thằng cả thôi” .
Mai sau có thể nhiều bài thơ, nhiều tập thơ nhạt nhạt nhòa nhòa của các nhà thơ,  trong đó có cả những nhà thơ (được coi là) lớn, sẽ bị  đào thải bởi thời gian, sẽ bị người đời quên lãng. Nhưng tôi tin rằng, những bài thơ gai góc , sắc cạnh của Mai Hồng Niên sẽ còn sống mãi trong lòng bạn đọc, chính ở mảng đề tài này! Những bài thơ như  Chuyện tình Ông Tổng Cóc, Món quà tặng Sếp, Thuyền quyên ứ hự chưa già… sẽ còn sống mãi với thời gian như chuyện cổ tích, như thơ Hồ Xuân Hương (1).
Sau đây xin giới thiệu một số bài thơ của Mai Hồng Niên, rút từ tập “Nhân thế tình tang” (Nxb Hội nhà văn, 2012) mà anh vừa tặng tôi.
Phan Duy Kha chọn và giới thiệu.
Chú thích: (1): Phần giới thiệu này sau đó được nhà thơ Mai Hồng Niên chọn đăng vào cuốn “Trên chiếu văn anh Văn Cao nói về  thơ Mai Hồng Niên” (Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội , 2013)
*
CHUYỆN ĐỜI VẪN THẾ- NGỌC HOÀNG

Hết thăng là giáng thôi mà
Con đường cao tốc chưa qua đầm lầy
Cái thời “tướng mượn quân vay”
Cá mè lập hội, trê chầy lên tiên.
.
“Trăm năm” thưa cụ Tiên Điền
Vì tiền- từ trắng bôi đen cổng làng
Nên chuyện mua chức bán quan
Thông thường như những quán hàng rượu bia
.
.
Sân gôn xóa hết làng quê
Ngọc hoàng biết –chỉ để nghe- chẳng buồn
Nam Tào Bắc Đẩu đi buôn
Cho nên hạ giới – tắc đường- phải thôi
.
Dựng cột đỏ đến vạch vôi
Mỗi ngày biến mấy chục người thành ma
“Trăm năm trong cõi người ta”
Nghìn năm “kẻ cắp bà già” gặp nhau.
.
Thôi thì nói trước lo sau
Chờ “Hai ba”  tết lên tâu Ngọc Hoàng
Nay thăng mà giáng “miệng quan”
Còn dân thì cứ bần hàn làm dân
.
Chầu trời phải nhờ Táo Quân
Giao thông, Kinh tế chỉ ngần ấy thôi
Văn hóa, hóa ra cao bồi
Tập đoàn hoa hậu gọi mời đầu tư.
Hà Nội 20.10.2011
*
CHUYỆN TÌNH ÔNG TỔNG CÓC
Vợ cũ chết mấy tuần trăng
Mới nghỉ hưu đã hung hăng máu rừng
Con nuôi thành vợ dễ không
Hai đời vợ, bốn lần chồng gặp nhau.
.
Chuyện tình tang có từ lâu
Mang danh “con”,  vợi nỗi sầu lòng “cha”
Một mai nắng nhạt trăng tà
Tiền nhà cầm cố, làm hoa tế trời.
.
Xưa và nay vẫn thế thôi
“Đem tiền cho gái chẳng đòi được đâu”
Thân già phận đã bạc màu
Chức quyền đỏ trước, đen sau thôi mà
.
Để rồi con từ mặt cha
Chỉ vì một chiếc lá đa đổi chiều
Đồng tiền đắp điếm và yêu
Thong dong cảnh chợ chó mèo vờn nhau
Hồ Xuân Hương – Bà ở đâu ?
Về xem Tổng Cóc đang hầu – “Bê non”
Hàng Buồm, 3.2.2012
*
MÓN QUÀ TẶNG SẾP
Mang vợ để đi làm quà
Mất Phúc được Lộc, lấy đà thăng quan
Chuyện đời bao nỗi trái ngang
Vì tiền quên nghĩ họ hàng tổ tông
.
Từ thằng để hóa nên ông
Thương trường tính giá chuyện không là gì
Không mặc cả, chẳng suy bì
Xưa nay biếu vợ – định kỳ mấy ai
.
Nếu bằng hạt lúa củ khoai
Đến bao giờ được ra ngoài biển Đông
Vợ đẹp là thứ vàng ròng
Em xin tặng Xếp vui cùng mây mưa
.
“Ván bài lật ngửa”  khép hờ
Đường quan đã mở hẹn giờ đổi ngôi
Khỏi cần “Lấy thúng úp voi”
Thung thăng một vốn bốn lời trong tay
Tướng Công Uy Viễn – về đây
Cũng xin bái tạ thời này- kiếp quan.
Hà Nội 3.2.2012
*
CÁC QUAN XÃ VINH QUANG, TIÊN LÃNG VÀ…
Tặng Đoàn Văn Vươn
.
Làm quan để mà quan liêu
Xem dân là thứ bọt bèo nổi trôi
Làm quan nhưng chưa thành người
Kiến thức rởm, văn hóa ruồi mà nên
.
Mọi thứ đều tính bằng tiền
Nhà giàu có nhưng rất hèn nghĩa nhân
Nói vì dân, để hành dân
Đoàn Văn Vươn biết bao lần kêu oan
.
Ngẫm câu “biển bạc rừng vàng”
Lệnh quan nhà cửa tan hoang giữa trời
Để rồi “đêm ấy”  ba mươi
Gió mưa vùi dập- tình người- bể dâu
.
Giữa trời cao và biển sâu
Nỗi oan trần thế nhuốm màu tang thương
Phá nhà, phá đầm, ao chuồng
Lấy ai chống chọi cái phường hại dân ?
.
Sinh ra từ loại tiểu nhân
“Dây mơ rễ má”  xoay vần thành quan
Sông Bạch Đằng bến lầm than
“Bình Ngô đại cáo” gió ngàn lưu ly
“Thị Mầu”  gác điếm – canh đê
“Nghêu, Sò, Ốc, Hến”  lại về với quan!
Tiên Lãng,  6.1.2012
Hàng Buồm, 10.2.2012
*
BỆNH VIỆN CHÓ MÈO VÀ…
Vào thăm bệnh viện chó mèo (1)
Nhìn bệnh nhân mới thấy điều cao sang
“Sổ y bạ”  mạ nhũ vàng
Tiếng Anh, tiếng Nhật, trên hàng tiếng ta
Chó “ông” nhiều hơn chó  “bà”
Theo mã số , giá đô la bên mình
.
Bệnh viện có khu dưỡng sinh
Mát xa tu chỉnh dáng hình hẳn hoi
Có bể tắm và sân chơi
Lông vàng nhuộm tím rẽ ngôi thường ngày
Sửa móng chân, nhuộm móng tay
Còn “tự tình”  giữa cô này cậu kia
Chó quê đậm món rượu bia
Chó Tây vào viện đi về xe hơi
Vào viện chó – nghĩ thương người
Phận nghèo chẳng dám vào nơi chó nằm
Ngày qua tháng, tháng dồn năm
Cuộc đời mèo chó tự tâm phận mình
Vào bệnh viện – một gia đình
Chó mèo Pháp, Nhật, Mỹ, Anh hòa đồng
Bác sĩ chó rất thật lòng
Đem tài năng để chó không phụ  người..
.
Giữa thời mây dạt bèo trôi
Từ viện chó
Đến viện người
Bao xa…
Hà Nội 19.8.2005
Chú thích: (1): Bệnh viện chó mèo , 124 A đường Xuân Thủy- Thảo Điền , quận 2, Tp Hồ Chí Minh.
*
CỨ  TRỐN ĐI DŨNG ƠI !
Dũng ơi ! Mày cứ trốn đi
Tiền chùa dân chịu việc gì phải lo
Không cần chuồng vẫn nuôi bò
Thời này ai nhớ  “bom bo” tiếng chày.
.
Chức quyền mua bán trao tay
Nên chi mọi thứ đặt bày cho vui
Dẫu thua mày kiếm đủ rồi
Ngại tù chỉ có trốn thôi – Dũng à
.
Có thất đức với ông cha
Lại nhiều tiền để tiêu pha mấy đời
Quan giỏi là quan tài thôi
Trước sau rồi cũng đến nơi phải nằm
.
Đừng ngạo mạn, chớ hung hăng
Với nhân dân một lũ thằng cả thôi
Quên mưa nắng, mặc gió trời
Lặng im tìm đúng cái nơi mình cần
.
Biết đâu “con tạo xoay vần”
Tháng năm nhòa nhạt tấm thân bọt bèo
Lại về bến cũ buông neo
Đầu nguồn Tam Bạc nói điều thực hư
.
Như chuyện Tám Bính ngày xưa
Năm Sài Gòn vẫn chào thua Nguyên Hồng
Áo tù giờ vẫn số không
Nên chi mọi thứ đục trong lẫn ngoài
Thân lươn bao quản chông gai
Nếu vào tù sẽ nằm ngoài tuổi hưu…
Hà Nội 21.6.2012
*
“THUYỀN QUYÊN Ứ HỰ” CHƯA GIÀ
Về hưu ông vẫn sang ngang
Để rồi “con thiếp, con chàng, con ai”
Một thời mộng với thiên thai
Tuổi già lại đến Rú Nài sinh con
.
Thật như đùa giữa vuông tròn
Tướng công Uy Viễn – mãi  còn ngân nga
“Thuyền quyên ứ hự” chưa già
Cánh đồng thuở trước- vườn hoa bây giờ
.
Về hưu sức vóc còn thừa
Vẫn đi đắp đập , be bờ , ngăn sông
Từ bãi biển, đến cánh rừng
Ông đi tham chiến tận cùng say sưa
.
“Thái thượng hoàng” còn lẳng lơ
Chữ tình chất chứa bao giờ mới phai
Ngoài bảy mươi vẫn đương trai
Thua Tướng công – ở đức tài mà thôi
.
Không xuống chó, chỉ lên voi
Trái ngang bao chuyện ở đời vẫn thông
Về làng thưa cụ, chào ông
Ra thành phố lại bịt bông tang tình
.
Nhờ trời , ơn mẹ cha sinh
Cả dòng tộc lấy cái tình vắt vai
Bâng khuâng Ngàn Hống- Rú Nài
“Thuyền quyên ứ hự”  Đò Cài- thuyền quyên.
Hà Nội 10.2009
*
NGHỀ GIÁO VÀ CHẠY SÔ
Bao trường đại học thời nay
Lớp chưa ra lớp- cô thầy đi thuê
Tiến sĩ nọ, giáo sư kia
Nhờ bài “chọc gậy bánh xe” mà thành
.
Thầy gạ tình cả học sinh
Điểm cao thấp ở lòng thành nên duyên
Chia ca, lớp để tính tiền
Một bài giảng lại thăng thiên mấy trường
.
Nghĩ câu “ăn cháo”  mà thương
“Các thầy- cầy thác”  mở đường vinh danh
Điểm không lịch sử thường tình
Trường Đại học luyện giống anh thợ cày
.
Chữ thầy lại trả cho thầy
Miễn có bằng cấp đủ đầy tuổi tên
Ra trường thừa chỗ thân quen
Là thành danh chẳng thua hèn kém ai
.
Trường Đại học cứ lai rai
Mọc nhiều hơn nấm, phố ngoài,  tỉnh trong
Thầy cô thỏa sức quay vòng
Nghề nhà giáo cũng dốc lòng – chạy sô.
Hà Nội ngày 20.10.2011
*
CON CÓ CHA VÀ KHÔNG CHA
Không lấy chồng thì sinh con
Bây giờ lễ giáo có còn gì đâu
Vợ chồng cãi vã đánh nhau
Cưới xin năm trước, năm sau ra tòa
.
Vì tiền bắt mối thông gia
Chẳng cần “đăng- đối” con bà cháu ông
Bao người không rõ tổ tông
Vẫn ngồi xưng bá, xưng hùng đó sao
.
Học hành tính giá thấp cao
Có tiền mang đến cửa nào cũng xong
Nên chi rắn đẻ ra rồng
Từ thằng lại hóa nên ông cầm quyền
.
“Trong tay sẵn có đồng tiền”
Thời nay, thưa cụ Tiên Điền chính danh
Ngẩn ngơ gió mát trăng thanh
Sinh con là chuyện thường tình – chẳng sai
.
Cháu đừng “bóc ngắn cắn dài”
Sự đời không của riêng ai đâu mà
Con có cha và không cha
Vẫn là tình của sóng xa – biển gần!
Tháng 12.2009
*
Ảnh dưới: Nhà thơ Mai Hồng Niên, thứ 4 từ phải sang, tặng thơ Phan Duy Kha (ảnh lấy từ  Trang mạng Nxb  Hội Nhà văn)